Kolaj "collage", düz bir yüzey
üzerine fotoğraf, gazete kâğıdı, ve benzeri nesnelerin
yapıştırılmasıyla ve bazen boya ile de karıştırılarak uygulanan bir
resimleme tekniğidir.


Eğlence amaçlı uygulanması çok eskilere gitmesine rağmen ancak 20.
Yüzyılda kübistlerin kullanımının etkisiyle bir sanat tekniği olarak
kabul görmüştür. Daha sonra bu tekniği kendi fikirlerine uygun bulan fütüristler, dadaistler ve sürrealistler (gerçeküstücüler) de kullanmıştır.

Sanat yapma kaygısı taşıyan veya kendi yaklaşımları doğrultusunda
içeriğine anlam katmaya / mesaj yüklemeye çalışarak fotoğraf yapmaya
çalışan fotoğrafçıların (özellikle de amatörlerin) sıkça başvurdukları oldukça etkili yöntemlerden biridir Kolaj.

Birbirleriyle ilişkisiz gibi görünen, hatta aykırı gibi duran bazı
formları bir araya getirip beklenmedik bir espri içine sokarak
izleyiciyi şaşırtmak , birbirleriyle iletişim içinde olabilecekken
dahi, fiziki veya sosyal koşulların engellediği olağan birliktelikleri
sağlayabilmek veya birtakım olağan dışılıkları sunabilmek için kolaj
yöntemi fotoğrafçılara geniş olanaklar sağlamaktadır.

Kolaj yaparken, yapılanın kolaj olduğu anlaşılsın istendiğinde, teknik
olarak çok özel veya özenli bir çabaya gerek kalmayabilir, Eğer iki
ayrı fotoğraftaki (üç, dört veya daha fazla da olabilir ) görüntü
kesilip bir araya taşınarak ( bunlardan biri fotoğraf iken, diğeri
resim, gazete küpuru veya basılı herhangi bir görüntü olabilir, Hatta
doğrudan somut bir nesne bile sunum sırasında kullanılabilir) üst üste
-yan yana, birbirlerine yapıştırılarak doğrudan sunuluyorsa, burada çok
özel bir çaba, teknik olarak gerekli değildir. Bununla birlikte, bir
araya getirilecek materyallerin seçimi konusunda elbetteki özel bir
çabanın varlığı hissettirilmelidir, Kolajı yapılan fotoğrafların (ya da
diğer nesnelerin) doğrudan sunumu düşünülmüyor ise, yani yapılan
birleştirmenin bir röprodüksiyonu alınmak suretiyle tek negatifte veya
pozitifte nihai durumu saptanarak , buradan yeni ve tek bir görüntü
sunulmak isteniyorsa, teknik olarak özen gösterilmesi gereken en önemli
aşama röprodüksiyon aşamasıdır, Röprodüksiyon alınırken (eğer yapay
ışık kullanılmıyorsa) çekimi yapılan kolajlanmış materyallere
objektifin paralel tutulması, netlemeye dikkat edilmesi ve ışığın
homojen olması önem kazanmaktadır.

Siyah-Beyaz fotoğraflar kendi aralarında kolajlanabilir, Siyah-Beyaz
fotoğraflarla Renkli fotoğraflar kolajlanabilir. Renkli fotoğraflar
kendi aralarında kolajlanabilir. Ya da fotoğraf dışı materyaller
fotoğraflarla kolajlanabilir.

Siyah-Beyaz fotoğrafların kendi aralarında kolajlanmaları ve kolaj
yapıldıktan sonra elde edilen yeni fotoğrafların kolaj olduğunun
anlaşılmaması yahut kolaj izlenimi vermemesi istendiğinde; yoğun emek,
dikkat ve özen gereklidir.

Bunun ilk aşaması; kuşku yok ki her fotoğrafın tasarlanması,
kurgulanması aşamasıdır. Hatta eskizlerinin yapılması, buna dair
notların tutulması, çekimlerin yapılacağı koşulların düşünülmesi ve
diğer ayrıntıların belirlenmesidir.

Kolajlanacak fotoğrafların çekimlerinde ince gren (düşük hızlı filmler)
kullanmaktan kaçınmak gerekir. 400 asa veya daha yüksek hızda iri
grenli filmler kullanılmalıdır.

Çekimler aynı veya benzer ışık koşullarında gerçekleştirilmelidir.
Kapalı homojen gün ışığı koşulları özellikle amatörler için en
elverişli ışık koşullarıdır.

Kullanılan objektif aynı olmalıdır. Bir fotoğrafta 24 mm. geniş açı bir
objektif kullanırken, diğerinde 50 mm. normal bir objektif
kullanılmamalıdır. Her ikisinde de 24 mm. veya 50 mm. objektif
kullanılmalıdır. Bu tarz çalışmalarda 50 mm. normal bir objektif
kullanılması isabetli bir seçim olacaktır. Aksi halde ortaya çıkan
nihai fotoğraf bunun bir kolaj çalışması olduğu konusunda ipuçları
verecektir. Böyle olması özellikle istenebilir veya bir tercih nedeni
olabilir elbetle. Ancak yapılan fotoğrafın kolaj olduğu izlenimini
ortadan kaldırmak için de objektif seçimine dikkat edilmesi çok
önemlidir.

Çekimler sırasında dikkat edilecek en önemli hususlardan biri de, ayrı
ayrı çekimleri yapılacak ve kolajlanacak olan nesne, mekan veya
alanların hep aynı düzlemden çekilmesidir. Biri göz düzleminden
çekilirken, diğeri aşağıdan yukarı doğru veya yukarıdan aşağı doğru
çekilmemelidir.

Çekimler sırasında kısık diyafram kullanılmaya özen gösterilmelidir.
Yüksek hızlı ve iri grenli filmler kullanılarak çekilen ve kolaj
gerçekleştirildikten sonra yeniden yüksek hızlı bir filmle
röprodüksiyonu alınacak olan bu fotoğraflarda belirgin bir şekilde
görüntü kayıpları oluşacağından, net alan derinliği yeterli olmayan
fotoğraflarda görüntü berraklığındaki kayıplar istenmeyen boyutlara
ulaşabilir.

Varsayalım doğa koşullarında çıplak insan fotoğrafı tasarladınız. Ancak
doğa koşullarında insansız çok rahat fotoğraf çekebiliyorken, sosyal
nedenlerle veya fiziki yetersizlikler nedeniyle doğada çıplak insan
fotoğrafları yapma olanağı bulamadınız. Buna karşın iç mekanda , kapalı
ortamda ( insanın izlendiği-görüldüğü hissine kapılmadığı koşullarda )
çıplak insan fotoğrafları çekme olanağına sahipsiniz. Bu noktada kolaj
çalışması size oldukça geniş bir hareket kabiliyeti sağlayacaktır.
Yukarıda irdelenen kriterleri dikkate alarak çıplak insanı iç mekanda,
doğal ortamı kendi koşullarında ayrı ayrı çektikten sonra her ikisinin
tasarlanmış karelerinin baskılarını yapmalısınız.

Çekimleriniz sırasında; aynı düzlemde çekim, iri grenli film kullanımı,
aynı objektifin kullanılması, homojen ışık koşullarından
yararlanılması, kısık diyafram kullanılması...gibi koşulları
unutmamalısınız.

Kolajlanacak fotoğrafların baskılarında, öncelikle tonlamaların eşit
olmasına özen gösterilmelidir. Biri koyu bir baskı, diğeri açık bir
baskı olursa fotoğrafta kolaj izlenimi olayca belirebilir. O nedenle
baskıların tonlarının birbirine çok yakın olması şarttır. Baskının mat
kartlara yapılması gerekir. Kullanılacak kartın minimum 3 numara bir
kart olması, 4 -5 numara kartların tercih edilmesi daha doğru olacaktır.

Baskılar da birbirine uygun tonlarda ve uygun büyüklüklerde yapıldıktan
sonra kesip yapıştırma işlemine geçilecektir. Kesilip yapıştırılacak
olan fotoğrafın kesilmesinde bir bistürü' den yararlanılabilir. Kesilen
kenarlarda iz bırakılmayacak şekilde kesilmeli ve kesme işi
tamamlandıktan sonra kesilen bu bölüm tabanından ayrılmalıdır.
(fotoğraf kartını kenarlarından tırnak ucuyla yokladığınızda kolayca
alt katmanından ayrılabildiğini göreceksiniz). Tabanından da düzgün bir
şekilde ayrılan fotoğraf Japon yapıştırıcı gibi güçlü bir yapıştırıcı
ile diğer fotoğrafa yapıştırılacaktır. Yapıştırılan yüzeyin pürüzsüz
olmasına dikkat edilmeli, katlanma-kırılma olmamasına özen
gösterilmelidir.

Yapıştırma işlemi gerçekleştirildikten sonra, yapıştırılan fotoğrafın
kenarları gereğinde rötuşlaşmak suretiyle ( siyah çini mürekkep
sulandırılarak istenen tonlara alınabilir ve ince bir fırça
kullanılarak rötuş yapılabilir veya bu amaçla üretilmiş olan Tombo ve
diğer markalardaki rötüş kalemlerinden yararlanılabilir ) iki fotoğraf
arasında belirgin bir iz -çizgi veya ton farkı bırakılmamalıdır. Hatla
bu kalemlerle veya fırça ile fotoğrafa kendi çizgilerinizle yeni
eklemeler yapabilirsiniz. Bir başka figür oluşturabilir, diğer bir
nesneyi çizebilirsiniz. iri grenli filmler ve sert kartlar yardımıyla
bu çizimler fotoğrafın içindeki doğal nesnelermiş gibi görüneceklerdir.

Son aşamada, yapılan kolaj çalışmasının röprodüksiyonu alınacaktır. Bu
aşamada kullanılacak film minimum 400 asa olmalıdır. 800 asa veya 1600
asa gibi yüksek hızlıfilmler de kullanılabilir. Amaç çıkacak yeni
görüntünün bir kolaj uygulaması olduğunun anlaşılmamasıdır. İri grenli
filmler baskı sırasında bu amacın gerçekleştirilmesini önemli ölçüde
kolaylaştırmaktadır. Röprodüksiyonun, homojen ışık koşullarında ve
fotoğraf makinasının objektifi fotoğrafa tam paralel tutulmak suretiyle
gerçekleştirilmesi gerekir. Fotoğrafın net çekilmesine özen
gösterilmelidir.

Çekim işlemi gerçekleştirildikten sonra, film banyosu yapılacaktır.
Yeni negatif baskıya hazır hale gelince, filmin iri grenli yapısından
maksimum yararlanabilmek için minimum 30 x 40 boyutunda baskı
yapılmalıdır. Baskıda kullanılacak kart, mat kart olmalı ve 4 -5 numara
kartlar tercih edilmelidir. Sert kart seçilmesinin nedeni de yüksek
hızlı filmlerin kullanılmasında olduğu gibi, kolaj izlenimini tamamen
ortadan kaldırmak içindir.

KOLAJ ÇALIŞMASI ÖRNEKLERİ